Türkiyə münaqişədə Azərbaycanın mövqeyini tam dəstəkləyən ölkələrdən biridir. Türkiyə münaqişəni dövlətlərarası münaqişə kimi, Ermənistanı isə Azərbaycan torpaqlarının 20%-ni işğal edən təcavüzkar kimi tanıyıb.[1] Beynəlxalq aləmdə Türkiyənin yüksək rəsmiləri tez-tez münaqişə ilə bağlı Azərbaycanın mövqeyini ifadə və müdafiə edir və beynəlxalq ictimaiyyəti mübahisənin həllinə yardımçı olmağa çağırır.[2] Bundan başqa, Azərbaycanla birlikdə Türkiyə də Ermənistana embarqo qoyub və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə görə Ermənistanla diplomatik münasibətləri kəşmişdir.[3]
Münaqişənin əvvəlində Türkiyə bitərəf siyasət yürüdərək məsələni ATƏT-in gündəminə gətirə bilmişdi.[4] Türkiyə Ermənistanla normal münasibətlər qurmuş və onun müstəqilliyini bir çox dövlətlərdən əvvəl tanıyan ölkələrdən biri idi. 1993-cü ildə Türkiyə Ermənistanı Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvüyünə dəvət etdi. Bundan başqa, ölkə ciddi qıtlıqla qarşılaşdığı zaman Türkiyə Ermənistanı enerji və yüz tonlarla buğda ilə təmin etmişdi.[5]
Lakin, Türkiyənin münaqişədə bitərəflik siyasəti uzun sürmədi. Xocalıda Azərbaycanın dinc əhalisinin qırğını və Ermənistanın Azərbaycan ərazilərinə hərbi hücumları dövlətin münaqişə barədə mövqeyini dəyişməsinə təsir etdi. Bundan əlavə, ictimai rəy və daxili təzyiq də Türkiyənin tərəfsizliyini qoruyub saxlamasına imkan verməyən digər amillər idi.[6] Kəlbəcərin işğaldan sonra bu ölkə ilə sərhədi bağlayan Türkiyə Ermənistana qarşı daha radikal addımlar atdı.[7] Türkiyə rəsmiləri həmçinin Azərbaycanla hərbi əlaqələri artıracaqlarını və bu ölkəyə silah göndərəcəklərini də söylədilər.[8] Ermənistan təcavüzü davam etdirdiyi dövrdə Türkiyə əsas tələblərini ödəmək üçün bu ölkə ilə imzalanmış bütün humanitar müqavilələri ləğv etdi.[9] Ancaq, Türkiyə daim Azərbaycana dəstək olmasına baxmayaraq, münaqişəyə hərbi müdaxilə etmək niyyətini ifadə etməyib.[10] Azərbaycan da heç vaxt Türkiyədən rəsmi olaraq müdaxilə etməyi xahiş etməyib.
Faktiki olaraq, Türkiyə ATƏT-in Minsk qrupunun üzvüdür. Amma münaqişədə tutduğu Azərbaycanpərəst mövqeyinə görə məsələnin həlli prosesinə birbaşa qoşula bilmirdi. Bütün bunlara baxmayaraq, 2008-ci il Rusiya-Gürcüstan müharibəsindən sonra Türkiyə Cənubi Qafqazda daha fəal olmağa çalışdı və “Qafqaz Sabitlik və Əməkdaşlıq Platforması”nı təklif etdi. Sənədin məqsədi Türkiyə və Rusiya da daxil olmaqla Cənubi Qafqaz dövlətləri arasında sabitlik, sülh və əməkdaşlıq yaratmaq idi. Bu sazişin prinsipləri çərçivəsində, Türkiyə Ermənistanla yaxınlaşmağa başladı ki, bu da iki dövlət arasında münasibətlərinin normallaşması haqqında protokolların imzalanması ilə nəticələndi.[11] Türkiyə rəsmiləri Ermənistanla münasibətlərin normallaşdırılmasının Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə müsbət təsir göstərəcəyinə inanırdılar.[12] Lakin Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən protokolların ratifikasiyasının rədd edilməsi ölkələr arasında başlayan normallaşma prosesini iflasa uğratdı və dövlətlər arasında münasibətlər dəyişməz olaraq qaldı.[13]
2020-ci il Müharibəsində Azərbaycanın əsas siyasi dəstəkçilərindən biri olan Türkiyənin Qarabağ məsələsi ilə bağlı mövqeyi İkinci Qarabağ Müharibəsi zamanı və sonrasında da dəyişməz olaraq qaldı.
[1] Abilov, Shamkhal, “The Discourse “One Nation Two State”: The Position of Turkey in the Nagorno-Karabakh Conflict,” Journal of Caspian Affairs, Vol. 1, No. 2, 2015.
[2] a.k.ə. Cornell, Svante E. (1999), p. 66.
[3] a.k.ə. Cornell, Svante E. (1998), p. 51.
[4] a.k.ə. Cornell, Svante E. (1999), p. 68.
[5] Mustafa, Gökçe, “Yukarı Karabağ Sorunu ve Türkiye-Ermenistan Ilişkileri Üzerine bir Değerlendirme”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 6/1, Winter 2011, p. 1119.
[6] a.k.ə. Cornell, Svante E. (1998), pp. 60-61
[7] a.k.ə. De Waal, Thomas (2003), p. 205.
[8] Abilov, “The Discourse “One Nation Two State”
[9] a.k.ə. Mustafa, Gökçe (2011), p. 1120.
[10] a.k.ə. Cornell, Svante E. (1998), p. 51.
[11] Welt, Cory, “Turkish-Armenian Normalisation and the Karabakh Conflict”, Perceptions, Vol. XVIII, No. 1, Spring 2013, p. 208
[12] Ahmet, Davutoglu, “Turkey’s Zero-Problems Foreign Policy”, Foreign Policy, 20 May 2010; (http:// www.foreignpolicy.com/articles/2010/05/20/turkeys_zero_problems_foreign_policy). Accessed on December 5, 2022.
[13] a.k.ə. Welt, Cory (2013), p. 209.
